• A vitamin is an organic compound.

• It controls our body processes.

• Its role is important for our body to function properly.

• The word Vitamin is a combination of Vital and Amine.

• Generally our body needs vitamins to grow and develop.

• We have to get all these vitamins from whatever food we eat in our daily life.

• Our body can produce vitamin D and K.

• If we eat a balanced diet, we automatically get enough of the essential vitamins from our daily food or liquid.

• We do not need to take any special vitamins separately.

• In some cases we need to take a daily multivitamin to achieve optimal health.

• Some other vitamins and nutrients that the body also needs include:

• Choline

• Carnitine

• Each vitamin has one or more important functions in the body.

• Vitamin deficiency occurs when the body does not get a certain amount from food.

• Vitamin deficiency can cause health risks.

• Not eating enough fruits, vegetables, legumes, pulses, whole grains, and fortified dairy foods can increase your risk of health problems. These include heart disease, cancer and poor bone health (osteoporosis).

• વિટામિન એ એક કાર્બનિક સંયોજન છે.

• તે આપણા શરીરની પ્રક્રિયાઓને નિયંત્રિત કરે છે.

• આપણું શરીર યોગ્ય રીતે કાર્ય કરી શકે તેના માટે તેની ભૂમિકા મહત્વપૂર્ણ છે.

• વિટામિન શબ્દ Vital અને Amine ના સંયોજનથી બનેલો છે.

• સામાન્ય રીતે આપણા શરીરને વૃદ્ધિ અને વિકાસ કરવા માટે વિટામિન્સની જરૂર હોય છે.

• આપણે આપણા રોજિંદા જીવનમાં જે કંઈ પણ ખોરાક ખાઈએ છીએ તેમાંથી આપણે આ તમામ વિટામિન્સ મેળવવાના હોય છે.

• આપણું શરીર વિટામિન ડી અને કે ઉત્પન્ન કરી શકે છે.

• જો આપણે સંતુલિત આહાર ખાઈએ તો આવશ્યક વિટામિન આપોઆપ આપણા દૈનિક ખોરાક અથવા પ્રવાહીમાંથી આપણને પૂરતા પ્રમાણમાં મળી રહે છે.

• આપણે કોઈ ખાસ વિટામિન અલગથી લેવાની જરૂર નથી પડતી.

• શ્રેષ્ઠ સ્વાસ્થ્ય મેળવવા માટે કેટલાક કિસ્સાઓમાં આપણે દૈનિક મલ્ટીવિટામીન લેવાની જરૂર પડે છે.

• કેટલાક અન્ય વિટામિન પોષક તત્વો જેની પણ શરીરને જરૂર છે જેવા કે:

• કોલીન

• કાર્નેટીન

• દરેક વિટામિનનું શરીરમાં એક કે તેથી વધારે મહત્વપૂર્ણ કાર્ય હોય છે.

• વિટામિનની ઉણપ ત્યારે થાય છે જ્યારે ચોક્કસ પ્રમાણમાં શરીરને ખોરાકમાંથી ના મળે.

• વિટામિનની ઉણપથી સ્વાસ્થ્ય પર જોખમ થવાનું કારણ બની શકે છે.

• પૂરતા પ્રમાણમાં ફળો, શાકભાજી, કઠોળ, દાળ, આખા અનાજ અને ફોર્ટિફાઇડ ડેરી ખોરાક ન ખાવાથી તમારા સ્વાસ્થ્યની સમસ્યાઓનું જોખમ વધી શકે છે. જેમાં હૃદયરોગ, કેન્સર અને હાડકાનું નબળું સ્વાસ્થ્ય (ઓસ્ટીયોપોરોસિસ)નો સમાવેશ થાય છે.

• Water soluble vitamins cannot be stored in the body.

• Vitamin C and eight B vitamins are water-soluble vitamins.

• Any excess or excess of these vitamins is excreted by the body through urine.

• Water soluble vitamins should be consumed regularly to prevent deficiency otherwise the body will become deficient.

• An exception to this is vitamin B12, which can be stored in the liver for many years.

• પાણીમાં દ્રાવ્ય વિટામિન્સ શરીરમાં સંગ્રહ થઇ શકતા નથી.

• વિટામિન C અને આઠ B વિટામિન્સ પાણીમાં દ્રાવ્ય વિટામિન્સ છે.

• આમાંથી કોઈપણ બચેલા અથવા વધુ પ્રમાણમાં રહેલા વિટામિન્સ શરીર પેશાબ દ્વારા બહાર કાઢી નાખે છે.

• પાણીમાં દ્રાવ્ય વિટામિન્સની અછત ના થાય તેને રોકવા માટે નિયમિતપણે સેવન કરવું જોઈએ નહિ તો શરીરમાં તેની ખામી ઉત્પન્ન થશે.

• આમાં વિટામિન B12 અપવાદ રૂપમાં છે, જે ઘણા વર્ષો સુધી યકૃતમાં સંગ્રહિત થઈ શકે છે.

Water-soluble vitamins

Vitamin B1 (Thiamine)

Deficiency: Symptoms include burning feet, weakness in extremities, rapid heart rate, swelling, anorexia, nausea, fatigue, and gastrointestinal problems.

Toxicity:

Sources: Sunflower seeds, asparagus, lettuce, mushrooms, black beans, navy beans, lentils, spinach, peas, pinto beans, lima beans, eggplant, Brussels sprouts, tomatoes, tuna, whole wheat, soybeans

વિટામિન B1 (થાઇમિન)

ઉણપ: લક્ષણોમાં પગમાં બળતરા, હાથપગમાં નબળાઈ, ઝડપી ધબકારા, સોજો, મંદાગ્નિ, ઉબકા, થાક અને જઠરાંત્રિય સમસ્યાઓનો સમાવેશ થાય છે.

ઝેરી:

સ્ત્રોતો: સૂર્યમુખીના બીજ, શતાવરીનો છોડ, લેટીસ, મશરૂમ્સ, બ્લેક બીન્સ, નેવી બીન્સ, મસૂર, પાલક, વટાણા, પિન્ટો બીન્સ, લીમા બીન્સ, રીંગણા, બ્રસેલ્સ સ્પ્રાઉટ્સ, ટામેટાં, ટુના, આખા ઘઉં, સોયાબીન

Vitamin B2 (Riboflavin)

Deficiency: Symptoms include cracks, fissures and sores at corner of mouth and lips, dermatitis, conjunctivitis, photophobia, glossitis of tongue, anxiety, loss of appetite, and fatigue.

Toxicity: Excess riboflavin may increase the risk of DNA strand breaks in the presence of chromium. High-dose riboflavin therapy will intensify urine color to a bright yellow (flavinuria) – but this is harmless.

Sources: Almonds, soybeans/tempeh, mushrooms, spinach, whole wheat, yogurt, mackerel, eggs, liver

વિટામિન B2 (રિબોફ્લેવિન)

ઉણપ: લક્ષણોમાં મોં અને હોઠના ખૂણે તિરાડો, તિરાડો અને ચાંદા, ત્વચાનો સોજો, નેત્રસ્તર દાહ, ફોટોફોબિયા, જીભના ગ્લોસિટિસ, ચિંતા, ભૂખ ન લાગવી અને થાકનો સમાવેશ થાય છે.

ઝેરીતા: અતિશય રિબોફ્લેવિન ક્રોમિયમની હાજરીમાં ડીએનએ સ્ટ્રાન્ડ વિરામનું જોખમ વધારી શકે છે. ઉચ્ચ-ડોઝ રિબોફ્લેવિન ઉપચાર પેશાબના રંગને તેજસ્વી પીળો (ફ્લેવિન્યુરિયા) માં તીવ્ર બનાવશે - પરંતુ આ હાનિકારક છે.

સ્ત્રોતો: બદામ, સોયાબીન/ટેમ્પેહ, મશરૂમ્સ, પાલક, આખા ઘઉં, દહીં, મેકરેલ, ઇંડા, યકૃત

Vitamin B3 (Niacin)

Deficiency: Symptoms include dermatitis, diarrhea, dementia, and stomatitis.

Toxicity: Niacin from foods is not known to cause adverse effects. Supplemental nicotinic acid may cause flushing of skin, itching, impaired glucose tolerance and gastrointestinal upset. Intake of 750 mg per day for less than 3 months can cause liver cell damage. High dose nicotinamide can cause nausea and liver toxicity.

Sources: Mushrooms, asparagus, peanuts, brown rice, corn, green leafy vegetables, sweet potato, potato, lentil, barley, carrots, almonds, celery, turnips, peaches, chicken meat, tuna, salmon

વિટામિન B3 (નિયાસિન)

ઉણપ: લક્ષણોમાં ત્વચાનો સોજો, ઝાડા, ઉન્માદ અને સ્ટેમેટીટીસનો સમાવેશ થાય છે.

ઝેરી અસર: ખોરાકમાંથી Niacin પ્રતિકૂળ અસરોનું કારણ બની શકે તેવું જાણીતું નથી. પૂરક નિકોટિનિક એસિડ ત્વચાની ફ્લશિંગ, ખંજવાળ, અશક્ત ગ્લુકોઝ સહિષ્ણુતા અને જઠરાંત્રિય અસ્વસ્થતાનું કારણ બની શકે છે. 3 મહિનાથી ઓછા સમય માટે દરરોજ 750 મિલિગ્રામનું સેવન લિવર સેલને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. ઉચ્ચ ડોઝ નિકોટિનામાઇડ ઉબકા અને યકૃતની ઝેરી અસરનું કારણ બની શકે છે.

સ્ત્રોતો: મશરૂમ્સ, શતાવરીનો છોડ, મગફળી, બ્રાઉન રાઈસ, મકાઈ, લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી, શક્કરીયા, બટેટા, મસૂર, જવ, ગાજર, બદામ, સેલરી, સલગમ, પીચીસ, ​​ચિકન મીટ, ટુના, સૅલ્મોન

Vitamin B5 (Pantothenic acid)

Deficiency: Very unlikely. Only in severe malnutrition may one notice tingling of feet.

Toxicity: Nausea, heartburn and diarrhea may be noticed with high dose supplements.

Sources: Broccoli, lentils, split peas, avocado, whole wheat, mushrooms, sweet potato, sunflower seeds, cauliflower, green leafy vegetables, eggs, squash, strawberries, liver

વિટામિન B5 (પેન્ટોથેનિક એસિડ)

ઉણપ: ખૂબ જ અસંભવિત. માત્ર ગંભીર કુપોષણમાં જ પગમાં કળતર જોવા મળે છે.

ઝેરીતા: ઉબકા, હાર્ટબર્ન અને ઝાડા ઉચ્ચ ડોઝ પૂરક સાથે નોંધવામાં આવી શકે છે.

સ્ત્રોતો: બ્રોકોલી, દાળ, સ્પ્લિટ વટાણા, એવોકાડો, આખા ઘઉં, મશરૂમ્સ, શક્કરીયા, સૂર્યમુખીના બીજ, કોબીજ, લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી, ઇંડા, સ્ક્વોશ, સ્ટ્રોબેરી, લીવર

Vitamin B6 (Pyridoxine)

Deficiency: Symptoms include chelosis, glossitis, stomatitis, dermatitis (all similar to vitamin B2 deficiency), nervous system disorders, sleeplessness, confusion, nervousness, depression, irritability, interference with nerves that supply muscles and difficulties in movement of these muscles, and anaemia. Prenatal deprivation results in mental retardation and blood disorders for the new born.

Toxicity: High doses of supplemental vitamin B6 may result in painful neurological symptoms.

Sources: Whole wheat, brown rice, green leafy vegetables, sunflower seeds, potato, garbanzo beans, banana, trout, spinach, tomatoes, avocado, walnuts, peanut butter, tuna, salmon, lima beans, bell peppers, chicken meat

વિટામિન B6 (પાયરિડોક્સિન)

ઉણપ: લક્ષણોમાં ચેલોસિસ, ગ્લોસિટિસ, સ્ટૉમેટાઇટિસ, ત્વચાનો સોજો (વિટામીન B2 ની ઉણપ સાથે સમાનતા), નર્વસ સિસ્ટમની વિકૃતિઓ, નિંદ્રા, મૂંઝવણ, ગભરાટ, હતાશા, ચીડિયાપણું, સ્નાયુઓને સપ્લાય કરતી ચેતા સાથે દખલ અને આ સ્નાયુઓની હિલચાલમાં મુશ્કેલીઓ, અને એનિમિયાનો સમાવેશ થાય છે. પ્રિનેટલ વંચિતતા માનસિક મંદતા અને નવા જન્મેલા માટે રક્ત વિકૃતિઓમાં પરિણમે છે.

ઝેરીતા: પૂરક વિટામિન B6 ની વધુ માત્રા પીડાદાયક ન્યુરોલોજીકલ લક્ષણોમાં પરિણમી શકે છે.

સ્ત્રોતો: આખા ઘઉં, બ્રાઉન રાઇસ, લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી, સૂર્યમુખીના બીજ, બટાકા, ગરબાન્ઝો બીન્સ, કેળા, ટ્રાઉટ, પાલક, ટામેટાં, એવોકાડો, અખરોટ, પીનટ બટર, ટુના, સૅલ્મોન, લીમા બીન્સ, ઘંટડી મરી, ચિકન મીટ

Vitamin B7 (Biotin)

Deficiency: Very rare in humans. Keep in mind that consuming raw egg whites over a long period of time can cause biotin deficiency. Egg whites contain the protein avid in, which binds to biotin and prevents its absorption.

Toxicity: Not known to be toxic.

Sources: Green leafy vegetables, most nuts, whole grain breads, avocado, raspberries, cauliflower, carrots, papaya, banana, salmon, eggs

વિટામિન B7 (બાયોટિન)

ઉણપ: મનુષ્યોમાં ખૂબ જ દુર્લભ. ધ્યાનમાં રાખો કે લાંબા સમય સુધી કાચા ઈંડાની સફેદીનું સેવન કરવાથી બાયોટિનની ઉણપ થઈ શકે છે. ઈંડાની સફેદીમાં પ્રોટીન એવિડ હોય છે, જે બાયોટિન સાથે જોડાય છે અને તેના શોષણને અટકાવે છે.

ઝેરી: ઝેરી હોવાનું જાણીતું નથી.

સ્ત્રોતો: લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી, મોટાભાગના નટ્સ, આખા અનાજની બ્રેડ, એવોકાડો, રાસબેરી, કોબીજ, ગાજર, પપૈયા, કેળા, સૅલ્મોન, ઇંડા

Vitamin B9 (Folic acid)

Folate is the naturally occurring form found in foods. Folic acid is the synthetic form used in commercially available supplements and fortified foods. Inadequate folate status is associated with neural tube defects and some cancers.

Deficiency: One may notice anaemia (macrocytic/megaloblastic), sprue, Leukopenia, thrombocytopenia, weakness, weight loss, cracking and redness of tongue and mouth, and diarrhea. In pregnancy there is a risk of low birth weight and preterm delivery.

Toxicity: None from food. Keep in mind that vitamin B12 and folic acid deficiency can both result in megaloblastic anaemia. Large doses of folic acid given to an individual with an undiagnosed vitamin B12 deficiency could correct megaloblastic anaemia without correcting the underlying vitamin B12 deficiency.

Sources: Green leafy vegetables, asparagus, broccoli, Brussels sprouts, citrus fruits, black eyed peas, spinach, great northern beans, whole grains, baked beans, green peas, avocado, peanuts, lettuce, tomato juice, banana, papaya, organ meats

વિટામિન B9 (ફોલિક એસિડ)

ફોલેટ એ કુદરતી રીતે બનતું સ્વરૂપ છે જે ખોરાકમાં જોવા મળે છે. ફોલિક એસિડ એ કૃત્રિમ સ્વરૂપ છે જેનો ઉપયોગ વ્યવસાયિક રીતે ઉપલબ્ધ સપ્લીમેન્ટ્સ અને ફોર્ટિફાઇડ ખોરાકમાં થાય છે. ફોલેટની અપૂરતી સ્થિતિ ન્યુરલ ટ્યુબની ખામી અને કેટલાક કેન્સર સાથે સંકળાયેલી છે.

ઉણપ: વ્યક્તિને એનિમિયા (મેક્રોસાયટીક/મેગાલોબ્લાસ્ટિક), સ્પ્રુ, લ્યુકોપેનિયા, થ્રોમ્બોસાયટોપેનિયા, નબળાઇ, વજનમાં ઘટાડો, જીભ અને મોંમાં તિરાડ અને લાલાશ અને ઝાડા જોવા મળે છે. સગર્ભાવસ્થામાં જન્મ સમયે ઓછું વજન અને પ્રિટરમ ડિલિવરીનું જોખમ રહેલું છે.

ઝેરી: ખોરાકમાંથી કોઈ નહીં. ધ્યાનમાં રાખો કે વિટામિન B12 અને ફોલિક એસિડની ઉણપ બંને મેગાલોબ્લાસ્ટિક એનિમિયામાં પરિણમી શકે છે. નિદાન ન થયેલ વિટામિન B12 ની ઉણપ ધરાવતી વ્યક્તિને ફોલિક એસિડની મોટી માત્રા આપવામાં આવે તો તે અંતર્ગત વિટામિન B12 ની ઉણપને સુધાર્યા વિના મેગાલોબ્લાસ્ટિક એનિમિયા સુધારી શકે છે.

સ્ત્રોતો: લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી, શતાવરીનો છોડ, બ્રોકોલી, બ્રસેલ્સ સ્પ્રાઉટ્સ, સાઇટ્રસ ફળો, કાળા આઇડ વટાણા, પાલક, ગ્રેટ નોર્ધન બીન્સ, આખા અનાજ, બેકડ બીન્સ, લીલા વટાણા, એવોકાડો, મગફળી, લેટીસ, ટામેટાંનો રસ, કેળા, પપૈયા, ઓર્ગન મીટ

Vitamin B12 (Cobalamin)

Vitamin B12 must combine with intrinsic factor before it’s absorbed into the bloodstream. We can store a year’s worth of this vitamin – but it should still be consumed regularly. B12 is a product of bacterial fermentation, which is why it’s not present in higher order plant foods.

Deficiency: Symptoms include pernicious anaemia, neurological problems and sprue.

Toxicity: None known from supplements or food. Only a small amount is absorbed via the oral route, thus the potential for toxicity is low.

Sources: Fortified cereals, liver, trout, salmon, tuna, haddock, egg

વિટામિન B12 (કોબાલામીન)

વિટામિન B12 એ લોહીના પ્રવાહમાં સમાઈ જાય તે પહેલાં આંતરિક પરિબળ સાથે જોડવું જોઈએ. આપણે આ વિટામિનનો એક વર્ષનો જથ્થો સંગ્રહિત કરી શકીએ છીએ - પરંતુ તેમ છતાં તેનું નિયમિત સેવન કરવું જોઈએ. B12 એ બેક્ટેરિયલ આથોનું ઉત્પાદન છે, તેથી જ તે ઉચ્ચ ક્રમના છોડના ખોરાકમાં હાજર નથી.

ઉણપ: લક્ષણોમાં ઘાતક એનિમિયા, ન્યુરોલોજીકલ સમસ્યાઓ અને સ્પ્રુનો સમાવેશ થાય છે.

ઝેરીતા: પૂરક અથવા ખોરાકમાંથી કોઈ જાણીતું નથી. મૌખિક માર્ગ દ્વારા માત્ર થોડી માત્રામાં શોષાય છે, આમ ઝેરી થવાની સંભાવના ઓછી છે.

સ્ત્રોતો: ફોર્ટિફાઇડ અનાજ, યકૃત, ટ્રાઉટ, સૅલ્મોન, ટ્યૂના, હેડૉક, ઇંડા

Vitamin C (Ascorbic acid)

Deficiency: Symptoms include bruising, gum infections, lethargy, dental cavities, tissue swelling, dry hair and skin, bleeding gums, dry eyes, hair loss, joint paint, pitting edema, anaemia, delayed wound healing, and bone fragility. Long-term deficiency results in scurvy.

Toxicity: Possible problems with very large vitamin C doses including kidney stones, rebound scurvy, increased oxidative stress, excess iron absorption, vitamin B12 deficiency, and erosion of dental enamel. Up to 10 grams/day is safe based on most data. 2 grams or more per day can cause diarrhea.

Sources: Guava, bell pepper, kiwi, orange, grapefruit, strawberries, Brussels sprouts, cantaloupe, papaya, broccoli, sweet potato, pineapple, cauliflower, kale, lemon juice, parsley.

વિટામિન સી (એસ્કોર્બિક એસિડ)

ઉણપ: લક્ષણોમાં ઉઝરડા, પેઢામાં ચેપ, સુસ્તી, દાંતના પોલાણ, પેશીઓમાં સોજો, શુષ્ક વાળ અને ચામડી, રક્તસ્ત્રાવ પેઢાં, સૂકી આંખો, વાળ ખરવા, સાંધાનો રંગ, પિટિંગ એડીમા, એનિમિયા, ઘા રૂઝાવવામાં વિલંબ અને હાડકાની નાજુકતાનો સમાવેશ થાય છે. લાંબા ગાળાની ઉણપ સ્કર્વીમાં પરિણમે છે.

ઝેરીતા: કિડનીની પથરી, રિબાઉન્ડ સ્કર્વી, ઓક્સિડેટીવ તણાવમાં વધારો, આયર્નનું વધુ શોષણ, વિટામિન B12 ની ઉણપ, અને દાંતના દંતવલ્કનું ધોવાણ સહિત વિટામિન સીની ખૂબ મોટી માત્રા સાથે સંભવિત સમસ્યાઓ. મોટાભાગના ડેટાના આધારે 10 ગ્રામ/દિવસ સુધી સલામત છે. દરરોજ 2 ગ્રામ કે તેથી વધુ ખાવાથી ઝાડા થઈ શકે છે.

સ્ત્રોતો: જામફળ, ભોલર મરચું, કીવી, નારંગી, ગ્રેપફ્રૂટ, સ્ટ્રોબેરી, બ્રસેલ્સ સ્પ્રાઉટ્સ, કેન્ટાલૂપ, પપૈયા, બ્રોકોલી, શક્કરીયા, અનાનસ, કોબીજ, કાલે, લીંબુનો રસ, સુંગધી પાનવાળી એક વિલાયતી વનસ્પતિ.