Sadhanapada

Patanjali Yog Sutra | EP #36 | तप का स्वरूप — Sri Guru

Tapa (तप) is used to denote a wide spectrum of austere religious practices. Prescribed across multiple religions in Indian culture (such as Hinduism, Buddhism, and Jainism), Tapa is performed for various purposes like improving self-discipline, enhancing a particular skill, offering to a deity, or for one’s own spiritual progress. The Patanjali Yog Sutras also propound on the numerous dimensions of Tapa. 

However, with time, the significance of Tapa has witnessed a steep decline, with its practice being diluted to merely fasting in the name of Vrat (व्रत) or Upvaas (उपवास). What proved to be an extremely useful tool to curb one’s worldly desires, indulgence, over-consumption, and greed, is now just a dry ritual among religious sects. The essence of this practice, as given in the Patanjali Yog Sutra, needs to be refreshed.  

Here, taking reference from the Patanjali Yog Sutra (Sadhanapada), brings forth the true meaning and potential of Tapa, along with its multi-dimensional benefits.

તપનો ઉપયોગ કઠોર ધાર્મિક પ્રથાઓના વિશાળ સ્પેક્ટ્રમને દર્શાવવા માટે થાય છે. ભારતીય સંસ્કૃતિમાં બહુવિધ ધર્મો (જેમ કે હિંદુ, બૌદ્ધ અને જૈન ધર્મ)માં નિર્ધારિત, તપ વિવિધ હેતુઓ માટે કરવામાં આવે છે જેમ કે સ્વ-શિસ્તમાં સુધારો કરવા, કોઈ ચોક્કસ કૌશલ્ય વધારવા, કોઈ દેવતાને અર્પણ કરવા અથવા કોઈની પોતાની આધ્યાત્મિક પ્રગતિ માટે. પતંજલિ યોગ સુત્રો પણ તપના અસંખ્ય પરિમાણોને દર્શાવે છે.

જો કે, સમય જતાં, તપનું મહત્વ ખૂબ જ ઘટી ગયું છે, તેની પ્રથા માત્ર વ્રત અથવા ઉપવાસના નામ પર ઉપવાસ કરવા માટે પાતળી થઈ ગઈ છે. વ્યક્તિની દુન્યવી ઇચ્છાઓ, ભોગવિલાસ, અતિશય ઉપભોગ અને લોભને કાબૂમાં રાખવા માટે જે અત્યંત ઉપયોગી સાધન સાબિત થયું, તે હવે ધાર્મિક સંપ્રદાયોમાં માત્ર શુષ્ક સંસ્કાર છે. આ પ્રથાનો સાર, પતંજલિ યોગ સૂત્રમાં આપેલ છે, તેને તાજું કરવાની જરૂર છે.

અહીં, પતંજલિ યોગ સૂત્ર (સાધનપદ) માંથી સંદર્ભ લઈને, તપનો સાચો અર્થ અને સંભવિતતા, તેના બહુ-પરિમાણીય લાભો સાથે આગળ લાવે છે.